Qua triển khai, thực hiện các loại hình về dân chủ cơ sở, về phía địa bàn dân cư đã phát huy quyền làm chủ của Nhân dân trong tham gia, góp ý kiến xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch vững mạnh, góp phần củng cố hệ thống chính trị ở xã, phường, thị trấn; đổi mới sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng, quản lý, điều hành của chính quyền ở cơ sở theo hướng gần dân, sát dân, nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin, có trách nhiệm và tôn trọng Nhân dân; góp phần khắc phục những bất cập, hạn chế ở cơ sở. Trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập thì đảm bảo tính dân chủ, công khai, minh bạch; tạo điều kiện để cán bộ, công chức thực hiện việc giám sát, kiểm tra các hoạt động của cơ quan, đơn vị, nhất là vai trò của tổ chức công đoàn cơ sở; kịp thời giải quyết các khiếu nại, tố cáo và công khai kết quả giải quyết công việc với công dân, cơ quan, doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. Trong hoạt động của các doanh nghiệp đã thật sự thể hiện trách nhiệm của đơn vị quản lý và sử dụng người lao động, giữa trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ với bảo vệ quyền lợi, nghĩa vụ của người lao động, góp phần xây dựng mối quan hệ hài hòa, ổn định và phát triển của doanh nghiệp và đồng tình của người lao động. Dân chủ cơ sở trong các đơn vị lực lượng vũ trang cũng được triển khai các nội dung thực hiện dân chủ theo quy định chức năng, nhiệm vụ của từng ngành, lĩnh vực gắn với thực hiện nhiệm vụ cải cách hành chính, tư pháp, dân vận, phòng, chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí.
Nhìn chung, việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh được cấp ủy, chính quyền các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ. Các cơ quan, đơn vị, địa phương đã chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở theo quy định. Hoạt động quản lý, điều hành của chính quyền các cấp theo hướng cụ thể, gần dân, vì dân phục vụ, lắng nghe, thiếp thu ý kiến đóng góp của Nhân dân. Kết quả thực hiện quy chế dân chủ ở từng loại hình cơ sở đi vào chiều sâu. Công tác đối thoại, tiếp công dân, xử lý đơn, thư khiếu nại, tố cáo và những kiến nghị, nguyện vọng chính đáng, hợp pháp của người dân, doanh nghiệp được quan tâm. Công tác cải cách các thủ tục hành chính, giải quyết công việc hàng ngày cho Nhân dân được công khai, dân chủ, minh bạch. Tinh thần, thái độ phục vụ Nhân dân, đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có nhiều tiến bộ... Từ đó đã tạo được niềm tin của Nhân dân trong tham gia giám sát và phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh.
Tuy nhiên, thời gian qua việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở của một số địa phương, đơn vị, doanh nghiệp (nhất là các doanh nghiệp tư nhân) chưa sâu rộng và thường xuyên; chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động và Nhân dân; một bộ phận người dân chưa tiếp cận đầy đủ về quyền và nghĩa vụ thực hiện dân chủ của mình. Một số nơi xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai và tổ chức thực hiện còn chậm; có đơn vị chưa xây dựng chương trình công tác, kế hoạch kiểm tra, giám sát việc thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở. Công tác cải cách hành chính tuy có chuyển biến tích cực nhưng chưa đáp ứng so với yêu cầu. Việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương hành chính ở một đơn vị, địa phương chưa nghiêm. Đội ngũ cán bộ, công chức một số nơi khi thực hiện giao dịch thủ tục hành chính bằng phương pháp truyền thống, khi nhận hồ sơ, đôi khi chưa thực hiện đầy đủ, kịp thời theo quy định tại Nghị định số 61/2018/NĐ-CP ngày 23/4/2018, Nghị định số 107/2021/NĐCP ngày 06/12/2021 của Chính phủ; vẫn còn tình trạng một số ít cán bộ, công chức, viên chức trong thực thi công vụ còn gây phiền hà, sách nhiễu Nhân dân. Công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện các chính sách an sinh xã hội chưa đảm bảo, kịp thời; xây dựng, hướng dẫn thực hiện quy ước, hương ước trong cộng đồng dân cư chưa đi vài thực tiễn của đời sống cộng đồng; vai trò, trách nhiệm của một số chi bộ, trưởng thôn và một số đoàn thể chưa thực sự phát huy đúng mức; chất lượng hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban giám sát cộng đồng còn hạn chế; công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết, biểu dương, khen thưởng nhân rộng các điển hình, mô hình tốt trong việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở chưa thường xuyên.
Việc thực hiện dân chủ ở cơ sở và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở vừa là điều kiện, vừa là yêu cầu nhằm kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị, chính quyền ở cơ sở. Hệ thống chính trị ở cơ sở có vai trò rất quan trọng trong việc tổ chức và hoạt động để Nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, huy động mọi khả năng phát triển kinh tế - xã hội, tổ chức cuộc sống của cộng đồng dân cư. Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở quy định cụ thể trách nhiệm của các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở đối với việc phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Chính vì thế, ngày 10/11/2022 tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XV, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở mới. Nội dung của Luật bao gồm 6 chương và 91 điều; có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2023. Để sớm triển khai thực hiện tốt Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở; ngày 14/4/2023, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Công văn số 3842-CV/TU, yêu cầu các ban đảng, đảng đoàn, ban cán sự đảng, Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn, các huyện, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Tỉnh ủy lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt một số nội dung sau:
1. Các cấp ủy, tổ chức đảng tăng cường công tác chỉ đạo tuyên truyền, quán triệt, phổ biến, triển khai các nội dung của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở gắn với việc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp và các nghị quyết chuyên đề, kết luận của Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đến đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị và các tầng lớp Nhân dân với tinh thần đổi mới, chất lượng, bảo đảm sâu, rộng, có sức lan tỏa tới người dân, nhằm phát huy quyền làm chủ của người dân; phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu trong việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở tại cơ quan, đơn vị, địa phương.
2. Các ban đảng, đảng đoàn, ban cán sự đảng, Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn, các huyện, thành ủy, đảng ủy trực thuộc chỉ đạo cơ quan, đơn vị, chính quyền theo chức năng, nhiệm vụ chủ động xây dựng Kế hoạch tuyên truyền, triển khai Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở theo các nội dung được quy định trong Luật.
3. Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội chỉ đạo tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của hội viên, đoàn viên và Nhân dân về thực hiện dân chủ ở cơ sở. Tăng cường công tác giám sát, phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, đoàn viên, hội viên trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở.
4. Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy nghiên cứu có hướng dẫn việc quán triệt, thông tin tuyên truyền nội dung của Luật đến cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động và các tầng lớp Nhân dân, doanh nghiệp đồng thời chỉ đạo hướng dẫn, định hướng các cơ quan báo, đài, hệ thống cơ quan tuyên giáo, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, cộng tác viên và dư luận xã hội đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền về Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.
5. Giao Ban Dân vận chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc tuyên truyền, triển khai Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở; báo cáo kết quả cho Ban Thường vụ Tỉnh ủy theo quy định.
Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở là nền tảng chính trị, pháp lý quan trọng để Đảng và Nhà nước tiếp tục hoàn thiện đường lối, chính sách, pháp luật về dân chủ nói chung, dân chủ ở cơ sở nói riêng, từ đó góp phần hoàn thiện các thiết chế về dân chủ. Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân đòi hỏi tuân thủ tính tối cao của Hiến pháp và pháp luật. Việc thực hiện pháp luật về dân chủ trên tất cả các lĩnh vực diễn ra ở cơ sở không chỉ giúp cho pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, Nhân dân tự mình làm chủ trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội mà còn là nơi giám sát và phản ánh chất lượng, tính khoa học, khả thi, gần dân đối với các đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước ta trong bối cảnh hiện nay.
Tác giả: Nguyễn Anh Đào, Phó Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy.