Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng khẳng định: “Văn hóa còn
thì dân tộc còn”. Đại hội XIII nhấn mạnh một trong những quan điểm chỉ đạo cốt
lõi và xuyên suốt là: “Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị,
của nền văn hóa và con người Việt Nam”; đồng thời “Bảo vệ nền văn hóa, lợi ích
quốc gia-dân tộc; kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin xấu
độc, các văn hóa phẩm ngoại lai, độc hại, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính
trị-xã hội, thuần phong mỹ tục”. Nghị quyết Hội nghị
Trung ương 5 khóa VIII “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” xác định văn hóa là nền
tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát
triển kinh tế - xã hội; nền văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất mà đa
dạng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Nghị quyết Hội
nghị Trung ương 9 khóa XI “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt
Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” tiếp tục khẳng định quan điểm
xây dựng văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là
sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc
Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; xây dựng
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thống nhất trong đa
dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, với các đặc trưng dân tộc, nhân văn,
dân chủ và khoa học. Nghị quyết cũng nhấn mạnh nhiệm vụ giữ gìn và phát huy di
sản văn hóa các dân tộc thiểu số, nhất là tiếng nói, chữ viết, trang phục, lễ
hội truyền thống; chủ động đón nhận cơ hội phát triển, vượt qua thách thức để
giữ gìn, hoàn thiện bản sắc văn hóa dân tộc.
Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh quan điểm phát
triển: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, ý chí tự
cường và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc... lấy giá trị
văn hóa, con người Việt Nam là nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm
sự phát triển bền vững”, “Khắc phục sự chênh lệch về trình độ phát triển và đời
sống văn hóa giữa các vùng, miền, các giai tầng xã hội, đặc biệt quan tâm đến
vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số... Quan tâm, tạo điều
kiện phát triển văn hóa, văn nghệ của các dân tộc thiểu số”.
Thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, Chính sách của
Nhà nước về phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số, thời gian qua huyện Bác Ái
đã tập trung chỉ đạo và đạt được nhiều thành quả quan trọng góp phần bảo tồn,
phát huy các giá trị của đồng bào các dân tộc.
Huyện
Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận được tái lập và đi vào hoạt động từ ngày 01/01/2001,
theo Nghị định 65/NĐ-CP của chính phủ, là huyện miền núi, vùng cao của tỉnh Ninh Thuận, Dân số toàn
huyện cuối năm 2023 là 8.183 hộ/33.997 nhân khẩu, có 6.841 hộ/29.704 khẩu là
người đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm tỷ lệ 87,37% so với tổng số dân trên
toàn huyện. Sau hơn 20 năm tái lập, nền kinh tế - xã hội của
huyện đã có nhiều phát triển vượt bậc, đời sống vật chất, tinh thần của đồng
bào các dân tộc thiểu số được nâng lên rõ nét, nhân dân tin tưởng vào đường lối
chủ trương của Đảng, chính sách, Pháp luật của Nhà nước. Song song với triển
khai có hiệu quả các chính sách an sinh xã hội đến với người dân, Đảng bộ huyện
đã chú trọng xây dựng, bảo tồn các giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc
thiểu số, bằng các chính sách, các phong trào: Quan tâm đầu tư xây dựng các
thiết chế văn hóa, 100% thôn có
Nhà văn hóa - thể thao, là nơi tổ chức sự kiện chính trị, hoạt động văn hóa
tinh thần cho nhân dân; 38/38 thôn có đội Mả la, văn nghệ dân gian;
toàn huyện có 90% đạt gia đình văn
hóa và có 95% cơ quan đơn vị đạt chuẩn văn hóa… ;
Nếp sống văn minh trong việc cưới,
việc tang, lễ hội được thực hiện nghiêm túc, tạo chuyển biến tích cực, tổ chức
chu đáo, phù hợp với tập quán, hoàn cảnh gia đình, thể hiện đạo lý tốt đẹp của
dân tộc được thể hiện qua các nghi lễ. Tình trạng cưới tảo
hôn trong đồng bào Raglai đã từng bước đáng kể. Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc
tang và lễ hội ở khu dân cư các xã trên địa bàn huyện có nhiều chuyển biến tích
cực. được thực hiện đúng quy định, các nghi lễ đảm bảo trang trọng, giữ gìn và
phát huy được những phong tục tập quán tốt đẹp, các giá trị văn hóa truyền
thống của địa phương; đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh an toàn thực phẩm. Trong những năm
gần đây, đa số đám cưới đã được nhân dân tổ chức theo hướng lành mạnh, tiết kiệm,
văn minh và phù hợp với truyền thống của dân tộc. Phong tục cưới theo truyền thống
của đồng bào dân tộc Raglai ngày càng được bà con phát huy gìn giữ. Hầu hết các
đám cưới hiện nay được tổ chức rút ngắn thời gian so với trước đây, chỉ tổ chức
trong 01- 02 ngày (Trước kia từ 3-4 ngày)... . Việc tang được tổ chức trang nghiêm theo nghi thức truyền
thống, việc tổ chức ăn uống trong đám tang cũng như các tuần tiết sau đám tang
được tổ chức gọn nhẹ, xóa bỏ được các hủ tục lạc hậu, mê tín trong việc tang;
Nhiều địa phương việc tang được thực hiện tương đối tốt, an táng đúng nơi
quy định, phù hợp với phong tục ở địa phương. Các hoạt động lễ hội trong huyện diễn ra an toàn, lành
mạnh, công tác tuyên truyền, kiểm tra việc thực hiện nếp sống văn minh trong lễ
hội được chú trọng. Các nghi lễ bỏ mả đã được tổ chức rút ngắn về thời gian
và quy mô giảm dần sự tốn kém.
Huyện cũng chú trọng công tác xây dựng và nâng cao văn hóa chính trị cho
đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được huyện thực hiện tốt, trọng tâm là
nâng cao đạo đức công vụ của cán bộ, công chức trong việc thực hiện nhiệm vụ,
xem đây là một bộ phận cơ bản góp phần hình thành, phát triển văn hóa chính trị
thông qua việc chăm lo bồi dưỡng tinh thần yêu nước, đạo đức, lối sống tốt đẹp,
năng lực lao động, ý thức công dân, lối ứng xử văn hóa trong nhân dân, gắn với
thực hiện Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính về tiếp thục thực hiện Chỉ thị số
05-CT/TW, Nghị quyết số 04-NQ/TW Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương
Đảng khoá XII. Có ý thức tôn trọng pháp luật, dân chủ đi đôi với kỷ
luật, kỷ cương. Ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng, chính
trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức
Nhà nước.
Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa,
truyền thống của dân tộc trên địa bàn huyện được triển khai sâu rộng và đang
nhận được sự quan tâm chỉ đạo, lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp; sự phối
hợp chặt chẽ, có hiệu quả của các ngành có liên quan và sự tham gia ủng hộ
nhiệt tình của đông đảo tầng lớp Nhân dân; những nét văn hóa tiêu biểu của
cộng đồng các dân tộc thiểu số được quan tâm lưu giữ. Hiện nay, trên địa bàn huyện Bác Ái có 05 Nghệ nhân được Nhà nước
phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” có nhiều cống hiến trong việc bảo tồn,
phát huy giá trị văn hóa dân tộc gồm các Nghệ
nhân còn lưu giữ các loại nhạc cụ dân tộc như: kèn Saranai, đàn Kanhi; các hình thức lễ hội,
nghi lễ sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng được bảo lưu như: Lễ cưới truyền thống; Lễ
Bỏ mã, Lễ cúng ăn mừng lúa mới, lễ cúng rẫy; lưu giữ các loại nhạc cụ: Mã la,
Khèn bầu, sáo trúc, đàn Chapi…; về dân ca, dân vũ: Có hệ thống truyện cổ, sử
thi, câu đố, hát đối đáp; các điệu múa: Múa giã gạo (giã bắp), múa lên rẫy, múa
trỉa hạt... các lễ, tục, nhạc cụ trên đã gắn liền với đời sống tinh thần của đồng
bào các dân tộc trên địa bàn huyện được
quan tâm lưu giữ, bảo tồn, phát huy. Quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị nhằm
nâng cao chất lượng, sản phẩm văn hóa hướng đến phát triển công nghiệp văn hóa
được quan tâm. Thường xuyên củng cố, hoàn thiện thể chế văn hóa, bảo đảm tăng
cường vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với công tác chỉ
đạo và tổ chức tốt các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch. Xây dựng và phát
triển hệ thống thiết chế văn hóa phù hợp với đặc thù địa phương từng bước đáp
ứng yêu cầu.
Tuyên truyền kỷ niệm những ngày lễ lớn trong năm,
lồng ghép với tuyên truyền triển khai thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế
- xã hội, các phong trào thi đua yêu nước, các sự kiện chính trị của đất nước,
tỉnh và của huyện. Trong đó, tập trung tuyên truyền những thành công của Việt
Nam trong việc triển khai đường lối đối ngoại hòa bình, độc lập, tự chủ, hữu
nghị, hợp tác, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, là thành viên tích
cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Thường xuyên cập nhật thông tin về
các hoạt động đối ngoại của huyện nói riêng và cả tỉnh nói chung thông qua Cổng
thông tin điện tử của huyện. Đa dạng hóa hình thức, nội dung thông tin, đẩy
mạnh sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại có sức lan tỏa, bao phủ
rộng, thông tin trực tuyến, mạng xã hội zalo; Facebook.. Đẩy mạnh công tác
quảng bá xúc tiến du lịch trên các phương tiện thông tin đại chúng như; trên
trang thông tin điện tử của huyện, trang thông tin điện tử của Trung tâm xúc
tiến du lịch tỉnh.v.v.. nhằm quảng bá, giới thiệu hình ảnh vùng đất, nét văn
hóa đặc sắc ở nơi đây đến bạn bè trong và ngoai tỉnh. Qua đó nâng cao nhận thức
của các cấp, các ngành, doanh nghiệp, người dân và du khách tham gia bảo vệ và
nâng cấp môi trường, cảnh quan.
Công
tác xây dựng con người phát triển toàn diện hướng đến chân, thiện, mỹ được
huyện quan tâm thực hiện tốt. Chất lượng giáo dục ngày càng được nâng cao,
trong đó chú trọng việc giảng dạy giáo dục công dân, giáo dục truyền thống lịch
sử cho học sinh trong trường học, thường xuyên tổ chức các chuyến về nguồn,
tham quan các di tích lịch sử trong và ngoài huyện. Ngoài ra, huyện còn tổ chức
các buổi tuyên truyền pháp luật tại các trường; hội thi tìm hiểu pháp luật,
việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; tổ chức
lồng ghép giáo dục kỹ năng sống trong các môn học và các hoạt động ngoại
khóa... Phát huy tốt vai trò của văn học – nghệ thuật trong việc bồi dưỡng tâm
hồn, tình cảm con người, đặc biệt là học sinh thông qua các câu lạc bộ đọc sách
trong nhà trường, tích cực tuyên truyền các tác phẩm văn học, nghệ thuật của huyện
trên các phương tiện thông tin đại chúng, thông qua lực lượng chi hội viên,
giáo viên. Tổ chức tốt việc lồng ghép học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh vào sinh hoạt chào cờ đầu tuần. Công tác tuyên truyền
phát động Nhân dân tham gia rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại được
tăng cường.
Hằng
năm, vào dịp lễ kỷ niệm các ngày lễ lớn tổ chức các hoạt động thi đấu thể thao
như cầu lông, bóng chuyền, bóng đá, các môn thể thao dân gian của dân tộc. Tổ
chức thành công Đại hội Thể dục thể thao, Hội khỏe Phù đổng, Hội thao Công nhân
viên chức người lao động theo kế hoạch, đã từng bước đẩy mạnh phong trào tích
cực tham gia tập luyện thể thao trong toàn dân, lấy nòng cốt là các câu lạc bộ
thể thao ở các xã, thôn, các trường học; môn thể thao như cầu lông, bóng
chuyền, gần dây là môn quần vợt… được hình thành, tạo điều kiện cho mọi người
tham gia tập luyện thể dục thể thao. Đến nay có 30 câu lạc bộ TDTT; có
khoảng 32% tỷ lệ người dân tập luyện thể dục, thể thao trên địa bàn huyện; 21,95%
gia đình tập luyện TDTT thường xuyên. 100% chiến sĩ quân đội và công an đạt
tiêu chuẩn rèn luyện thân thể theo quy định góp phần đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 100% số trường học thực hiện chương trình giáo dục
thể chất nội khóa và 80% thực hiện chương trình giáo dục thể chất ngoại khóa;
bình quân hàng năm mỗi xã, tổ chức 04 giải thi đấu thể thao, huyện tổ chức 7 –
8 giải; tham gia đầy đủ các giải thể thao do tỉnh tổ chức. Kết quả tham gia gần
60 giải các môn, với hơn 1000 lượt VĐV;
Việc
chống xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại gây hủy hoại đạo đức xã hội
theo tinh thần Chỉ thị 46-CT/TW của Ban Bí thư khóa X được Huyện ủy quan tâm
thực hiện; xây dựng quy chế và thực hiện hiện nghiêm túc, thường xuyên các quy
định cụ thể để ngăn chặn, phê phán, đấu tranh, bài trừ sự xâm nhập của các sản
phẩm văn hóa độc hại; quản lý tốt các hoạt động và dịch vụ văn hóa…qua đó các
cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận, đoàn thể các cấp và các tầng lớp nhân dân
đều nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của mình trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức
thực hiện chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại, gây hủy hoại đạo
đức xã hội, thể hiện vai trò của hệ thống chính trị các cấp và toàn xã hội cùng
tham gia thực hiện.
Nâng cao hiệu quả thực hiện Phong trào “Toàn dân
đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và “Xây dựng nếp sống văn hóa - văn minh đô
thị”; chất lượng các danh hiệu văn hóa; tiếp tục đẩy mạnh và phát huy dân chủ
cơ sở để người dân cùng tham gia giám sát và tổ chức thực hiện.
Mặc dù điều kiện kinh tế- xã hội của huyện đã có
bước phát triển, tuy nhiên đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn; sở sở vật chất,
các thiết chế văn hoá chưa được đầu tư đồng bộ do thiếu nguồn lực đã ảnh hưởng
không nhỏ đến nhu cầu rèn luyện thể dục thể thao của các tầng lớp Nhân dân; một
số phong tục, tập quán, lễ hội của các dân tộc dần bị mai một; nhận thức, trách
nhiệm của một số cấp uỷ Đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên và Nhân dân về
công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá của các dân tộc chưa đúng mức; sự phát triển mạnh mẽ của các ứng
dụng mạng xã hội, những văn hóa độc hại đang len lỏi, tác động vào đời sống văn
hóa tinh thần của nhân dân, làm suy giảm phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam
yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội; sự chống phá của các thế lực thù địch “diễn biến
hòa bình” để thúc đẩy quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tình trạng
sinh hoạt đạo trái pháp luật đã tác động, ảnh hưởng không nhỏ đến thực hiện các
chính sách bảo tồn các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số.
Để giữ gìn, bảo vệ, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của
dân tộc Việt Nam nói chung, các giá trị văn hóa của đồng bào Raglai nói riêng; đồng
thời đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch lợi dụng
các hoạt động văn hóa-nghệ thuật để xuyên tạc, chống phá, thời gian tới huyện
cần quan tâm thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp sau:
Một
là, để Nghị quyết, Chương trình thực sự đi vào đời
sống nhân dân và mang lại hiệu quả thiết thực, đòi hỏi vai trò lãnh đạo của các
cấp ủy đảng, sự điều hành của chính quyền phải được phát huy; vai trò vận động
của Mặt trận và các tổ chức quần chúng phải được đẩy mạnh, các phong trào thi
đua phải được thực hiện thường xuyên và đồng bộ. Thực hiện tốt quy chế dân chủ
với phương châm lãnh đạo: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, nhằm huy
động sức mạnh của toàn dân trong xây dựng, phát huy và phát triển văn hóa.
Hai
là, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của
các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương và nhân dân trong việc thực hiện Nghị
quyết, Chương trình phải được lan tỏa, thấm sâu vào tư tưởng, làm chuyển biến
trong nhận thức và hành động trong cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân.
Ba
là, các cơ quan làm công tác tham mưu, nhất là
quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hóa phải phát huy có hiệu quả, đồng thời,
thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể từ huyện đến cơ sở
trong triển khai thực hiện các phong trào. Cán bộ làm công tác văn hóa ở cơ sở
phải được đào tạo cơ bản về chuyên môn, nghiệp vụ. Ngân sách nhà nước phải được
đầu tư đúng mức, đảm bảo cho các hoạt động văn hóa mang lại hiệu quả cao.
Bốn
là, đưa vào nội dung các nghị quyết, chỉ thị của
Đảng, Nhà nước về lĩnh vực văn hóa vào quy ước, hương ước của thôn văn hóa, vào
phong trào xây dựng gia đình văn hóa với các cuộc vận động như: xây dựng nông
thôn mới, xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư,… tạo thành phong trào thi đua
chung của toàn xã hội, để từng thôn, làng, mỗi hộ gia đình, mỗi cá nhân cùng
tham gia, tạo nên sức mạnh tập thể để đẩy mạnh thực hiện phong trào.
Năm
là, phát huy tốt vai trò của già làng, trưởng
thôn, những người có uy tín trong cộng đồng dân cư, cán bộ, đảng viên phải tiền
phong gương mẫu, đi đầu trong các phong trào để quần chúng nhân dân noi theo.
Sáu
là, ưu tiên đầu tư nguồn lực cho việc bảo tồn và
phát triển các giá trị văn hóa truyền thống, lồng ghép các chương trình phát
triển kinh tế với phát huy bản sắc văn hóa của địa phương. Hằng năm tổ chức sơ
kết, tổng kết để biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có nhiều thành
tích, đồng thời nhân rộng những mô hình tiêu biểu, những cách làm hay để địa
phương khác học tập, rút kinh nghiệm.