Trải qua hàng trăm năm lịch sử, người Chăm đã để lại cho Ninh Thuận những di sản văn hóa vô giá, và việc bảo tồn và phát triển những di sản này đã trở thành một nhiệm vụ cấp thiết của cấp ủy, chính quyền và Nhân dân tỉnh Ninh Thuận.
Ninh Thuận là nơi cư trú của nhiều dân tộc, nhưng người Chăm chiếm một vị trí quan trọng với di sản văn hóa độc đáo. Ngôn ngữ, nghệ thuật, trang phục, và tín ngưỡng của họ tạo nên một phần quan trọng của bản sắc văn hóa của vùng đất này.
Một trong những di sản nổi bật của người Chăm ở Ninh Thuận là các tháp Chăm. Những cấu trúc kiến trúc độc đáo này được xây dựng trong nhiều thế kỷ trước và vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Các cụm tháp như Hòa Lai (Ba Tháp), Po Klong Garai và Po Rome đều là những ví dụ tiêu biểu về kiến trúc Chăm và có giá trị lịch sử và nghệ thuật vô cùng to lớn.
Tháp Pô Klong Garai nằm trên đỉnh đồi Trầu thuộc TP Phan Rang - Tháp Chàm, Ninh Thuận. Công trình được vua Chế Mân xây từ cuối thế kỷ 13, đầu thế kỷ 14 để thờ vị vua cùng tên. Ảnh: Vietnamnet.vn
Ngoài kiến trúc, văn hóa người Chăm ở Ninh Thuận còn phong phú về nghệ thuật múa, âm nhạc, và thủ công truyền thống. Múa Chăm thường gắn liền với các lễ hội và di tích văn hóa, và được trình diễn với âm nhạc của các nhạc cụ truyền thống như trống Ginăng, trống Bara nưng, chiêng, kèn Xaranai, Grong, và đàn Kanhi.
Những nghề thủ công như dệt thổ cẩm ở làng dệt Mỹ Nghiệp, sản xuất gốm ở làng gốm Bàu Trúc, và các sản phẩm thủ công khác cũng đóng góp vào di sản văn hóa độc đáo của người Chăm. Điều này đã tạo nên một môi trường đa dạng và phong phú về nghệ thuật và thủ công ở Ninh Thuận.
Nghệ nhân làng gốm Bàu Trúc - Ảnh: Trương Hải Nguyên
Bảo tồn và phát triển di sản văn hóa
Bảo tồn và phát triển di sản văn hóa là một trách nhiệm quan trọng. Từ nhiều năm trước, tỉnh Ninh Thuận đã triển khai nhiều hoạt động để quản lý, bảo tồn, và phát huy giá trị của hệ thống di sản văn hóa trên địa bàn. Cụm tháp Chăm và các di tích lịch sử đã được xếp hạng và đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Với những giá trị nghệ thuật độc đáo, ngày 29/11/2022, UNESCO đã chính thức ghi danh "Nghệ thuật làm gốm của người Chăm vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp". Đây cũng là nghề thủ công truyền thống đầu tiên của Việt Nam được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Điều này không chỉ giúp tôn vinh nghệ thuật gốm truyền thống của người Chăm mà còn đảm bảo rằng nó sẽ được bảo tồn cho tương lai.
Tỉnh Ninh Thuận cũng đã ban hành Nghị quyết về Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch đến năm 2020 và tầm nhìn năm 2030. Tài liệu này nhấn mạnh sự quan trọng của phát triển du lịch bền vững, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên và bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc.
Để tạo điều kiện tham gia kinh tế cho đồng bào dân tộc Chăm và đảm bảo phát triển đời sống dân cư một cách đồng đều, Ninh Thuận đã đầu tư vào cơ sở vật chất và trang thiết bị cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa. Hệ thống thông tin đại chúng cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, giáo dục kiến thức về Luật Di sản văn hóa, nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của di sản văn hóa và vai trò của mọi người trong việc bảo tồn và phát triển nó.
Lời hứa cho tương lai
Nhưng lời hứa thực sự nằm ở việc tạo ra một tương lai bền vững cho di sản văn hóa của Ninh Thuận. Việc bảo tồn di sản văn hóa không chỉ là về việc bảo vệ quá khứ, mà còn là về việc tạo ra cơ hội phát triển cho tương lai.
Từ lễ hội Kate gắn với không gian đền tháp Chăm đến sản phẩm thủ công của người Chăm, các di sản văn hóa đang được nâng tầm giá trị và thu hút sự quan tâm của cộng đồng. Việc này không chỉ giúp bảo tồn di sản mà còn tạo cơ hội kinh doanh và tạo thu nhập cho người dân địa phương.
Tỉnh Ninh Thuận đã và đang cố gắng phát huy nội lực và thu hút đầu tư trong và ngoài nước để phát triển du lịch văn hóa. Mục tiêu là biến du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương. Điều này không chỉ giúp tạo cơ hội việc làm mà còn thúc đẩy sự phát triển của di sản văn hóa.
Ngoài ra Ninh Thuận cũng tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế để thu hút nguồn lực tham gia vào du lịch cộng đồng. Điều này giúp cải thiện sinh kế, nâng cao mức sống của người dân, đồng thời giúp hạn chế tác động của cộng đồng đến tài nguyên và môi trường.
Ninh Thuận là một ví dụ về cách một tỉnh có thể bảo tồn và phát triển di sản văn hóa đa dạng và quý báu của mình. Sự quyết tâm của tỉnh Ninh Thuận trong việc bảo tồn di sản văn hóa và tạo điều kiện cho phát triển du lịch bền vững là một lời hứa cho tương lai. Việc này không chỉ tôn vinh quá khứ mà còn mở ra cơ hội cho tương lai tươi sáng và đa dạng của Ninh Thuận, nơi văn hóa và thiên nhiên hòa quyện một cách đầy tinh túy.