
Tàu chiến đấu Hải quân nhân dân Việt Nam đánh trả máy bay Mỹ tại Lạch Trường - Thanh Hoá ngày 5/8/1964. Ảnh Tư liệu
Cách
đây tròn 60 năm, ngày 2 và 5 tháng 8 năm 1964, Hải quân nhân dân Việt Nam
sau 9 năm xây dựng trong hòa bình, lần đầu tiên ra quân chiến đấu đã
dũng cảm, kiên cường đánh đuổi tàu khu trục Ma-đốc (Maddox) của Đế
quốc Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta; cùng với quân dân miền Bắc chiến đấu anh
dũng, bắn rơi 8 máy bay hiện đại của Mỹ, bắn bị thương nhiều chiếc khác.
Sự kiện đánh đuổi tàu khu trục
Ma-đốc, tiêu diệt máy bay hiện đại của đế quốc Mỹ xâm lược có ý
nghĩa, giá trị to lớn trong lịch sử xây dựng, chiến đấu
của quân đội ta và quá trình xây
dựng, chiến đấu, chiến
thắng, trưởng thành của Hải quân nhân
dân Việt Nam.
Đêm 31 tháng 7, rạng sáng ngày 01 tháng 8 năm 1964, tàu khu trục Ma-đốc của Mỹ xâm
phạm vào vùng biển Quảng Bình, sau đó tiến lên phía Bắc, điều tra
các mạng lưới bố phòng của ta ở khu vực đèo Ngang, Hòn Mát, Hòn Mê,
Lạch Trường. Có nơi tàu này đi cách bờ chỉ khoảng 6 hải lý, vòng đi
vòng lại nhiều lần để quan sát thăm
dò lực lượng và sự bố phòng của ta. Tất cả các hành động trên của
tàu Ma-đốc Mỹ đều bị các đơn vị ra đa, quan sát mắt của ta theo
dõi chặt chẽ và kịp thời báo cáo lên cấp trên.
Sau 9 năm xây
dựng, đây là trận đầu tiên Hải quân nhân dân Việt Nam ra quân chiến đấu
trực tiếp với tàu chiến lớn và nhiều máy bay hiện đại của đế quốc
Mỹ. Với số lượng tàu ít và nhỏ bé, chỉ có ba tàu phóng lôi, còn nhiều hạn
chế về tính năng kỹ thuật, lại trong tình huống chiến đấu hoàn toàn
độc lập, không có lực lượng hỗ trợ, nhưng cán bộ, chiến sĩ ta đã anh
dũng kiên cường tiến công tàu khu trục và đánh trả máy bay của địch;
khẳng định ý chí dám đánh, quyết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược của
quân dân miền Bắc nói chung và của Hải quân nhân dân Việt Nam nói
riêng. Đó là lời cảnh cáo đối với hải quân, không quân Mỹ nếu chúng
tiếp tục xâm phạm vào vùng biển, vùng trời của Việt Nam thì nhất
định sẽ bị giáng trả thích đáng.
Đánh trả máy
bay Mỹ trong ngày 05 tháng 8 năm 1964: Ngay sau khi tàu Ma-đốc bị đánh đuổi khỏi
vùng biển của ta trong ngày 02 tháng 8 năm 1964, thì đêm mồng 04 tháng 8 năm
1964, bọn đầu sỏ trong chính quyền Mỹ đã dựng lên cái gọi là “sự
kiện Vịnh Bắc Bộ” lấy cớ để mở chiến dịch “trả đũa” mang tên “Mũi
tên xuyên”
(Operation Pierce Arrow). Ngày 05 tháng 8, chúng sử dụng tối đa lực lượng máy bay
ở hai biên đội tàu sân bay Con-xten-lây-sơn (Constellation) và Ti-cơn-đê-rô-ga (Ticonderoga) gồm hàng
chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt bất
ngờ tấn công gần như cùng một lúc vào các mục tiêu kinh tế và hầu
hết các căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu của hải quân ta suốt dọc
ven biển từ Cảng Gianh (Quảng Bình);
Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An); Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Hòn Gai, Bãi Cháy (Quảng Ninh), hòng tiêu diệt lực lượng
hải quân của ta, mở đầu kế hoạch chiến tranh phá hoại quy mô lớn đối
với miền Bắc nước ta mà chúng đã vạch sẵn từ trước.
Cùng với thành tích đánh đuổi
tàu khu trục Ma-đốc ngày 02 tháng 8,
chiến thắng ngày 05 tháng 8 năm
1964 đã trở thành
chiến công đầu tiêu biểu, mở đầu trang sử anh hùng trong lịch sử xây
dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Hải quân nhân dân
Việt Nam. Với chiến công vẻ vang trên, Quân
chủng Hải quân đã được Đảng, Quốc hội và Chính phủ tặng thưởng 01 Huân chương
Quân công hạng Nhì; các đơn vị và cán bộ, chiến sĩ được
tặng thưởng 05 Huân chương Quân công hạng Ba, 142 Huân chương Chiến
công các hạng. Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tặng tuổi
trẻ Hải quân 20 lá cờ “Chiến công oanh liệt - Truyền
thống vẻ vang”.
Trực tiếp
theo dõi trận chiến đấu đánh trả máy bay Mỹ của Hải quân ta tại
vùng biển, vùng trời Bãi Cháy (Quảng Ninh) chiều ngày 05 tháng 8 năm
1964, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã biểu dương chiến công của Hải quân: “Tôi rất tự hào về tinh thần chiến đấu
của Hải quân ta. Chiến thắng này của các đồng chí có ý nghĩa to
lớn lắm, tôi sẽ báo cáo với Trung ương Đảng và Chính phủ những điều
tai nghe, mắt thấy về tinh thần anh dũng tuyệt vời của các đồng
chí”. Khi đến thăm Phân đội 3 tàu phóng lôi vừa đánh đuổi tàu khu
trục Ma-đốc của đế quốc Mỹ trở về, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Ủy
viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị đã biểu dương: “Tinh thần chiến đấu dũng cảm của các
đồng chí thể hiện ý chí quyết chiến, quyết thắng, dám đánh và
biết đánh thắng kẻ thù hơn ta về nhiều mặt, biểu hiện tinh thần kiên
quyết chấp hành mệnh lệnh, thực hiện nhiệm vụ triệt để, dũng cảm
và mưu trí của bộ đội Hải quân, giáng một đòn vào uy thế của hải
quân Mỹ, đồng thời cổ vũ mạnh mẽ ý chí dám đánh và quyết tâm đánh
thắng giặc Mỹ xâm lược của quân và dân cả nước ta”.
Ngày 07 tháng 8 năm
1964, Bộ Quốc phòng tổ chức Lễ tuyên dương công trạng của bộ đội Hải
quân và Phòng không
- Không quân,
Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và khen ngợi: “Các chú đã chiến đấu rất dũng cảm, đã bắn rơi 08 chiếc máy bay của Mỹ và bắn
hỏng ba chiếc... Các chú đã bắt sống phi công Mỹ, đánh đuổi tàu
chiến Mỹ ra khỏi vùng biển nước ta. Như vậy là rất tốt”. Một năm sau đó, ngày 05 tháng 8 năm 1965, nhân dịp kỷ niệm một năm ngày Chiến thắng trận
đầu, Bác Hồ đã gửi thư khen bộ đội Hải quân: “Tuy còn non trẻ, nhưng nhờ có sự lãnh đạo sáng suốt của
Đảng, sự tin yêu giúp đỡ của nhân dân, sự cố gắng không ngừng của
mình, Hải quân đã anh dũng chiến đấu, tích cực diệt địch, bắn rơi
máy bay và đánh đuổi tàu chiến Mỹ, đoàn kết lập công, bảo vệ nhân
dân, bảo vệ vùng trời và vùng biển của Tổ quốc.
Các chú đã
nêu cao truyền thống anh hùng của dân tộc ta”.
Ngày 02 và 05 tháng 8 năm
1964 trở thành một mốc son có ý nghĩa quan trọng, tự hào trong lịch
sử của Quân chủng Hải quân và lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu
nước của nhân dân ta.
Đây là “Chiến thắng trận
đầu” của Hải quân nhân dân Việt Nam đồng thời cũng là Chiến thắng trận đầu trong chống
chiến tranh phá hoại, bảo vệ miền Bắc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Chiến thắng
trận đầu ngày 02 và 05 tháng 8 năm
1964 là chiến thắng của sức mạnh chính trị tinh thần toàn dân tộc và
ý chí quyết tâm chiến đấu dám đánh, quyết đánh, biết đánh
thắng giặc Mỹ xâm lược của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền
Bắc nước ta; là biểu tượng của bản lĩnh Việt Nam kiên cường bất
khuất và dân tộc yêu tự do, độc lập, không bao giờ chịu khuất phục
trước kẻ thù xâm lược; của trí tuệ, lòng yêu nước, căm thù giặc và
nghệ thuật quân sự Việt Nam được kế thừa, phát triển trong thời đại
Hồ Chí Minh.
Chiến thắng đã
tô thắm thêm truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng; tiếp
tục khẳng định sự đúng đắn trong lãnh đạo, chỉ đạo chiến lược tài
tình, sáng suốt của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay từ
khi Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Đồng thời khẳng
định về sự rèn luyện bản lĩnh, ý chí quyết tâm, lòng dũng cảm kiên
cường, tinh thần cảnh giác cách mạng, chủ động, mưu trí sáng tạo,
vượt qua khó khăn gian khổ, ác liệt của bộ đội Hải quân, quyết tâm
đánh thắng kẻ thù mạnh hơn ta nhiều lần, có trang bị vũ khí hiện
đại, khi chúng liều lĩnh xâm phạm chủ quyền vùng trời, vùng biển của
Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Chiến thắng trận đầu là thắng lợi của
đường lối chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện, tự lực cánh sinh,
dựa vào sức mình là chính; của nghệ thuật quân sự “lấy ít địch
nhiều, lấy yếu đánh mạnh”, đánh địch
bằng vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện có; là thắng lợi của trí thông
minh và lòng dũng cảm của quân và dân ta trong cuộc đọ sức quyết liệt với sức mạnh
của hải quân và không quân hiện đại của giặc Mỹ. Đây là chiến công
tiêu biểu đầu tiên có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo tiền đề thuận
lợi, cổ vũ động viên khí thế tiến công của quân và dân ta quyết tâm đánh
bại các bước “leo thang” chiến tranh của đế quốc Mỹ, bảo vệ vững
chắc hậu phương lớn miền Bắc, sát cánh cùng tiền tuyến lớn miền Nam
tạo nên sức mạnh tổng hợp của cách mạng để đánh thắng Mỹ, ngụy,
giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Chiến thắng tạo được tiếng vang lớn trên
thế giới về dân tộc Việt Nam nhỏ bé nhưng đã hạ gục uy thế của “không
lực Hoa Kỳ” ngay từ trận đầu chúng tiến hành mở rộng chiến tranh ra
miền Bắc Việt Nam, đã đem lại lòng tin và niềm phấn khởi cho hàng
triệu người đang đấu tranh cho độc lập dân tộc, dân chủ, hòa bình và
tiến bộ trên thế giới.
Đây là chiến thắng khởi đầu cho những chiến công oanh liệt của quân và dân miền
Bắc trong chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ bảo vệ miền Bắc xã hội chủ
nghĩa; đồng thời cũng là khởi đầu trang sử hào hùng của Hải quân nhân dân Việt
Nam với những chiến công vang dội sau này đã đi vào lịch sử dân tộc, tô thắm
lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng và trở thành biểu tượng sáng ngời
của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Lễ kỷ niệm 60 năm Chiến thắng trận đầu của Hải quân Nhân dân
Việt Nam và quân dân miền Bắc (ngày 2 và 5/8/1964 – ngày 2 và
5/8/2024). Ảnh Báo Hải quân
Để tiếp tục phát huy những giá trị lịch
sử của Chiến thắng trận đầu trong sự nghiệp quản lý, bảo vệ chủ quyền biển, đảo
Tổ quốc trong tình hình mới cần thực hiện tốt các nội
dung sau:
Một
là, tiếp tục giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối,
trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội. Quán triệt, thực hiện đúng đường
lối của Đảng về quân sự, quốc phòng, về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới;
tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền sâu rộng về vị trí, vai trò của biển,
đảo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; về những chiến công tiêu biểu của
Quân chủng Hải quân anh hùng, truyền thống vẻ vang của Quân chủng, làm cơ sở để
xây dựng Quân chủng thực sự vững mạnh về chính trị, hoàn thành thắng lợi mọi
nhiệm vụ được giao trong tình hình mới.
Hai
là, tập
trung xây dựng Đảng bộ Quân chủng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức,
thực sự là hạt nhân lãnh đạo chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy
của Đảng. Chủ động, nhanh nhạy, kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu chống
phá, âm mưu “diễn biến hòa bình” và “phi chính trị hóa” Quân đội” của các thế lực
thù địch; giữ vững và tăng cường sự đoàn kết thống nhất trong Đảng bộ và toàn
Quân chủng. Tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết
Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ
Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong
cách Hồ Chí Minh. Chú trọng phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng
viên, nhất là cán bộ chủ trì các cấp, đồng thời tích cực nhân rộng những cách
làm hay, các mô hình sáng tạo, điển hình tiên tiến, tạo thành phong trào hành động
cách mạng thiết thực, hướng vào thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ.
Ba
là, tập
trung xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên vững mạnh, xây dựng cấp ủy với xây dựng
đội ngũ cán bộ chủ trì, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu xây dựng Quân chủng cách mạng,
chính quy, tinh nhuệ, hiện đại trong tình hình mới. Đội ngũ cán bộ, đảng viên
là nhân tố hàng đầu quyết định mọi thắng lợi, vì vậy, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân
chủng và cấp ủy chỉ huy các cấp tiếp tục quán triệt sâu sắc những vấn đề có
tính nguyên tắc về công tác cán bộ và đào tạo cán bộ nói riêng, bảo đảm đội ngũ
cán bộ trong Quân chủng có đủ số lượng, cơ cấu hợp lý, cân đối, đồng bộ, chất
lượng ngày càng cao. Xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng,
tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với Nhân dân; có phẩm chất đạo đức,
lối sống trong sạch, có ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm, tinh thần trách nhiệm
cao; có trình độ kiến thức, năng lực lãnh đạo, chỉ huy, chuyên môn nghiệp vụ giỏi,
sẵn sàng hy sinh bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc trong tình hình mới.
Bốn
là, tăng
cường công tác giáo dục truyền thống, tuyên truyền, nâng cao nhận thức chính trị,
trình độ chuyên môn, xây dựng bản lĩnh chính trị kiên định vững vàng cho đội
ngũ cán bộ, chiến sĩ Hải quân trước mọi hoàn cảnh, sẵn sàng nhận nhiệm vụ, dám
hy sinh để bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc. Đẩy mạnh công
tác phối hợp tuyên truyền sâu rộng trong mọi tầng lớp nhân dân, các cấp, các
ngành về vị trí vai trò của biển, đảo Việt Nam trong lịch sử dựng nước và giữ
nước; về những chiến công tiêu biểu của Quân chủng Hải quân anh hùng; xây dựng
niềm tự hào dân tộc, tạo sự đồng thuận trong huy động sức mạnh của toàn Đảng,
toàn quân, toàn dân trong quá trình hiện đại hóa Hải quân; xây dựng thế trận
lòng dân, thế trận chiến tranh nhân dân trên biển; khuyến khích, hỗ trợ, làm điểm
tựa cho ngư dân vươn khơi, bám biển, chấp hành nghiêm pháp luật khi khai thác hải
sản trên biển. Từ đó tạo được thế trận vững chắc giữa biển đảo với đất liền,
giúp cán bộ, chiến sĩ đang ngày đêm canh giữ nơi đảo xa an tâm, vững vàng, tin
tưởng, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng Hải
quân nhân dân Việt Nam thực sự vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
trong giai đoạn hiện nay.
Năm
là, sức
mạnh chiến đấu của Hải quân do nhiều yếu tố tạo thành, song con người là nhân tố
quyết định, vũ khí trang bị kỹ thuật là yếu tố quan trọng. Trong những năm qua,
được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng đã đầu tư mua sắm, đóng mới
tàu thuyền, trang bị kỹ thuật hiện đại cho Hải quân. Song, để đáp ứng yêu cầu bảo
vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc trong tình hình mới, cần tiếp tục đầu tư
trang bị cho Hải quân những loại vũ khí trang bị kỹ thuật hiện đại; đẩy mạnh đầu
tư nghiên cứu chế tạo các loại vũ khí, trang bị đặc chủng đáp ứng với yêu cầu
nhiệm vụ, sẵn sàng đánh trả và giành thắng lợi trong mọi tình huống. Qua đó,
giúp cán bộ chiến sĩ thực sự an tâm với nhiệm vụ được giao, xác định rõ hơn
trách nhiệm trong quản lý, khai thác vũ khí trang bị kỹ thuật, sẵn sàng trước mọi
hành động xâm phạm đến chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.
Sáu
là, công tác đối ngoại quân sự giữ vai trò quan trọng
trong xây dựng Hải quân thực sự vững mạnh về chính trị. Trong những năm qua, hoạt
động đối ngoại quân sự đã chủ động, tích cực và từng bước được phát triển cả về
chiều rộng và chiều sâu, triển khai có hiệu quả trên nhiều lĩnh vực với nhiều
hình thức phong phú, góp phần củng cố, tăng cường và phát triển quan hệ hữu nghị
hợp tác với hải quân các nước trong khu vực và trên thế giới, nâng cao vị thế của
Hải quân nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế, tạo thế an ninh vững chắc từ
bên ngoài, ngăn ngừa các nguy cơ xung đột, duy trì và giữ vững môi trường hòa
bình, ổn định, an ninh và hợp tác trên các vùng biển của Tổ quốc. Đồng thời,
tăng cường khả năng phối hợp hoạt động quốc tế và mở rộng giao lưu hội nhập,
triển khai hiệu quả việc cải tiến trang bị vũ khí, nâng cao trình độ khoa học kỹ
thuật, thúc đẩy nhanh tiến trình xây dựng Quân chủng cách mạng, chính quy, tinh
nhuệ, hiện đại. Thời gian tới, cần đưa hoạt động đối ngoại quân sự lên tầm cao
mới, làm cơ sở, động lực để nâng cao trình độ mọi mặt, nhất là bản lĩnh chính
trị cho cán bộ, chiến sĩ...
Bảy
là, tiếp
tục thực hiện tốt chính sách xã hội đối với gia đình quân nhân, người có công với
cách mạng. Đây là việc làm đóng vai trò quan trọng, có ý nghĩa to lớn trong quá
trình xây dựng Hải quân vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đó là việc quan tâm, chăm lo đến hậu phương gia
đình cán bộ, chiến sĩ đã và đang làm nhiệm vụ ở những nơi “đầu sóng ngọn gió”,
động viên họ an tâm hơn với nhiệm vụ, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ chủ quyền biển,
đảo. Thời gian tới, cần đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền, tạo sự chuyển
biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc hoàn
thiện chính sách đối với bộ đội Hải quân, gia đình quân nhân, người có công với
cách mạng. Tiếp tục sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các chính sách xã hội cơ bản
đối với Hải quân, kết hợp đề xuất các chính sách đặc thù có tính đột phá đối với
các đối tượng làm nhiệm vụ ở những nơi khó khăn gian khổ, nơi đảo xa, lực lượng
làm nhiệm vụ ở vùng sâu, vùng xa…
Kỷ niệm 60 năm Chiến thắng trận
đầu là dịp tốt để chúng ta ôn lại về chiến công tiêu biểu xuất sắc đầu tiên của Hải
quân nhân dân Việt Nam và quân dân
miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; nâng cao niềm tự hào, trân trọng, tôn vinh
những công lao, cống hiến hy sinh của các thế hệ đi trước, tiếp tục
nhân lên ý nghĩa giá trị to lớn của sự kiện lịch sử vẻ vang, những bài
học kinh nghiệm quý báu trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và
xây dựng Hải quân nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ,
hiện đại; tiếp tục củng
cố xây dựng niềm tin vững chắc, bản lĩnh chính trị, ý chí quyết
tâm, tinh thần cảnh giác cách mạng, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm
vụ, sẵn sàng đập tan âm mưu, thủ đoạn của kẻ địch trên hướng biển,
quản lý và bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng
liêng của Tổ quốc.