Rước y trang lên Tháp Pô Klong Garai trong Lễ hội Katê của đồng bào Chăm năm 2024
Công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc được các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh quan tâm. Các di tích lịch sử, văn hoá như tháp Pô Klong Garai, Tháp Pô Rômê, Tháp Hoà Lai, Bẫy Đá Pi Năng Tắc… được quan tâm trùng tu nhằm phục vụ khách tham quan, du lịch…. Một số lễ hội của đồng bào các dân tộc như Lễ hội Katê của đồng bào Chăm; Lễ Bỏ mả, Lễ Đầu lúa mới của đồng bào Raglai được nghiên cứu, sưu tầm, phát huy và phát triển, hiện nay được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, giới thiệu đến nhiều quốc gia trên thế giới; các làng nghề thủ công truyền thống của đồng bào các dân tộc được bảo tồn và phát triển; trong đó, nghề làm gốm thủ công truyền thống của đồng bào Chăm được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp; văn học, thơ ca, múa nhạc, sử thi, luật lục của đồng bào Chăm và đồng bào Raglai được nghiên cứu, sưu tầm, phổ biến rộng rãi. Ngành văn hoá đã đã thực hiện thành công nhiều đề tài nghiên cứu liên quan đến văn hóa, trong đó có có đề tài “Điều tra văn hóa phi vật thể người Chăm tỉnh Ninh Thuận”, bao gồm nhiều lĩnh vực như ngôn ngữ, văn học, truyện cổ, sử thi, tín ngưỡng, tôn giáo, luật tục, các lễ hội, nghệ thuật múa, âm nhạc, trí thức dân gian.... nhằm hệ thống hóa các loại hình, từ đó đề ra các giải pháp thích hợp cho từng loại, giúp các cấp, các ngành liên quan có biện pháp cụ thể, phù hợp, góp phần vào việc bảo tồn, phát huy và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Chăm Ninh Thuận. Các tổ chức thuộc tín ngưỡng, tôn giáo của đồng bào Chăm như Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bàni, Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn, Ban Đại diện cộng đồng Islam Ninh thuận được thành lập, hiện đang cùng với các cấp, các ngành hướng tín ngưỡng, tôn giáo người Chăm hoạt động tích cực, thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, chức sắc, tín đồ sống tốt đời, đẹp đạo. Nhiều địa phương vùng đồng bào dân tộc Chăm và dân tộc Raglai đã xây dựng các tổ phong tục, tộc họ tự quản; xây dựng thôn văn hóa gắn với quy ước, hương ước; thường xuyên vận động bà con thực hiện đời sống văn hoá mới, xóa bỏ một số nghi lễ rườm rà, cầu kỳ, tốn kém và không còn phù hợp với đời sống hiện nay. Ngoài ra, các ngành và địa phương còn giới thiệu, quảng bá cảnh đẹp và văn hóa đặc trưng của đồng bào các dân tộc để phát triển du lịch như: Các lễ hội truyền thống, hệ thống tháp Chăm, làng nghề Dệt Thổ Cẩm, làng nghề gốm của đồng bào dân tộc Chăm...; du lịch sinh thái ở vùng đồng bào dân tộc miền núi như: Vườn Quốc gia Núi Chúa, Vườn Quốc gia Phước Bình, Thác Chapơr, Bẫy đá Pi Năng Tắc; tái hiện một số lễ hội của đồng bào dân tộc Chăm và Raglai như lễ hội Katê, lễ Bỏ mả, lễ Đầu lúa mới; đưa nhạc cụ và nghề truyền thống vào hoạt động để phục vụ loại hình du lịch Homestay trên địa bàn tỉnh. Công tác tuyên truyền, vận động đồng bào tích cực tham gia các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao gắn với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai tích cực. Góp phần thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng về văn hoá: “Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hoá. Huy động sức mạnh của toàn xã hội nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc; khích lệ sáng tạo các giá trị văn hoá mới, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại, làm giàu văn hóa dân tộc. Xây dựng cơ chế để giải quyết hợp lý, hài hoà giữa bảo tồn, phát huy di sản văn hoá với phát triển kinh tế - xãi. Phát triển sự nghiệp văn học, nghệ thuật, chăm lo bồi dưỡng và tạo mọi điều kiện cho sự tìm tòi, sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ. Đổi mới phương thức hoạt động của các hội văn học nghệ thuật”[1].
Công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc cần chủ động tiếp thu có chọn lọc cái mới trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay. Bảo tồn để phát triển, phát triển nhằm bảo tồn, đây là hai mặt có mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại và bổ sung cho nhau. Có như thế, văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc không bị mai một mà được bảo tồn và phát triển liên tục từ quá khứ, hiện tại đến tương lai; góp phần vào phát triển kinh tế ngày càng vững chắc. Công việc này là trách nhiệm của tất cả các thành viên trong cộng đồng các dân tộc trong tỉnh và của các ngành, các cấp có liên quan. Trong đó, vai trò của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhân sĩ, trí thức, trưởng tộc họ, người có uy tín trong đồng bào các dân tộc; nhất là là vai trò của cán bộ, đảng viên làm công tác dân tộc và công tác nghiên cứu văn hóa có vai quan trọng.
Để công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số của tỉnh trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay, cần tiếp tục thực hiện tốt một số nhiệm vụ:
- Các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh thường xuyên tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; trọng tâm là Kết luận số 76-KL/TW, ngày 04/6/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Kết luận số 65-KL/TW, ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục thực hiện Nghị quyết 24-NQ/TW, ngày 12/3/2003 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác dân tộc trong tình hình mới”.
- Phối hợp tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc và bảo vệ các di sản quốc gia. Tuyên truyền trong cán bộ, công chức các cơ quan, đơn vị; nhất là những cán bộ, công chức, viên chức công tác trong lĩnh vực văn hóa, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo cần trân trọng, giữ gìn, bảo tồn và bảo vệ di sản quốc gia theo đúng quy định; am hiểu về phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo của cộng đồng các dân tộc anh em; điều này sẽ góp phần quan trọng trong việc củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội lâu dài trên địa bàn tỉnh.
- Tiếp tục công tác nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn, phát huy và phát triển bản sắc văn hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào các dân tộc trong tỉnh. Một số nghi lễ trong phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo còn rườm rà, kéo dài thời gian, tốn kém và ảnh hưởng đến vệ sinh môi trường..., cần thông qua người có uy tín, già làng, trưởng tộc họ để tuyên truyền, vận động bà con thực hiện đơn giản, tiết kiệm. Quan tâm nghiên cứu và phổ biến rộng rãi một số nghi lễ mang tính cộng đồng, các làng nghề truyền thống và ẩm thực đặc trưng của đồng bào các dân tộc để phục vụ du khách đến tham quan, du lịch trên địa bàn tỉnh.
- Đối với các công trình kiến trúc đền, tháp, các pho tượng, các bức phù điêu trang trí trong các tháp thì các ngành, các cấp có liên quan cần vận động đồng bào nâng cao ý thức trách nhiệm cùng với các ngành chức năng giữ gìn, tôn tạo và bảo quản. Về tu sửa và xây dựng các công trình liên quan đến kiến trúc đền, tháp để bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch; trước khi xây dựng, cần tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các nhà dân tộc học, các chức sắc, nhân sĩ, trí thức có am hiểu về lĩnh vực này để tránh những những hạn chế, thiếu sót. Các loại hình nghệ thuật như văn thơ, ca múa nhạc, sử thi, luật tục, các làng nghề, ẩm thực cần được nghiên cứu, sưu tầm, nâng cao và phổ biến rộng rãi để đồng bào hiểu, có ý thức giữ gìn và phục vụ phát triển du lịch. Những người làm việc trong các lĩnh vực văn hóa cần được quan tâm quy hoạch, đào tạo, bố trí và sử dụng hợp lý để làm tốt công tác tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền chỉ đạo có hiệu quả trong công tác bảo tồn, phát huy và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số; góp phần thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng: “Tăng cường công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy các gía trị văn hóa vật thể, phi vật thể, các di tích lịch sử văn hóa” [2].
- Trước khi tổ chức các sự kiện văn hóa, văn nghệ trong khuôn viên các di tích để phục vụ phát triển du lịch; các ngành chức năng cần phối hợp trao đổi với ngành chức năng, địa phương có liên quan; làm tốt công tác bảo tồn, bảo vệ di sản quốc gia theo đúng quy định hiện hành; không nên lấy lý do kích cầu du lịch để tổ chức tiệc tùng, ca hát trong khuôn viên Di tích quốc gia đặc biệt; đồng thời, thông tin, báo cáo kịp thời những vấn đề, vụ việc vượt thẩm quyền lên cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo giải quyết kịp thời, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn.
- Khi thấy dư luận trên mạng xã hội liên quan đến vấn đề văn hoá, ảnh hưởng đến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; các ngành chức năng cần tìm hiểu vụ việc, nắm chắc tình hình, phối hợp chặt chẽ để giải quyết kịp thời; đặt sự việc trong bối cảnh bảo tồn văn hóa, phát triển kinh tế, bảo đảm an ninh và ổn định xã hội. Gặp gỡ, trao đổi với người có uy tín để tìm tiếng nói, hiểu biết chung; giải quyết hài hòa trên tinh thần khách quan, tôn trọng, đoàn kết và ổn định xã hội. Nhắc nhở, phê bình và xử lý theo pháp luật những trường hợp lợi dụng tình hình, gây mất an ninh trật tự, ảnh hưởng đến chính sách đoàn kết dân tộc của Đảng và Nhà nước.
- Khi tổ chức các sự kiện, mang lại lợi ích trong phát triển du lịch của tỉnh nhà, có liên quan đến phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo của cộng đồng các dân tộc, cần phải thận trọng, xem xét kỹ lưỡng trong bối cảnh các vấn đề văn hóa, phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh và ổn định xã hội; dựa trên các quy định của pháp luật, phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo và phù hợp với tâm tư, nguyện vọng hợp pháp, chính đáng của đồng bào các dân tộc thiểu số; bảo đảm phù hợp với quan điểm và nguyên tắc của Đảng ta; tránh tạo kẽ hở cho kẻ xấu kích động, phản bác. Đồng thời, tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc nâng cao tinh thần cảnh giác trước âm mưu của các thế lực thù địch lợi dụng vấn dề dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền, lợi dụng việc nghiên cứu văn hóa các dân tộc, thông tin sai sự thật về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, kích động, phá hoại khối đoàn kết toàn dân tộc.
Thực hiện tốt các nhiệm vụ nêu trên sẽ góp phần thực hiện tốt Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; thực hiện tốt công tác dân tộc theo quan điểm của Đảng ta: “Phát triển toàn diện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh - quốc phòng trên địa bàn vùng dân tộc và miền núi; gắn tăng trưởng kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội, thực hiện tốt chính sách dân tộc; quan tâm phát triển, bồi dưỡng nguồn nhân lực; chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số; giữ gìn và phát huy những giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số trong sự nghiệp phát triển chung của cộng đồng dân tộc Việt Nam thống nhất.…” [3]./.
Ghi chú:
(1). Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, trang 129.
(2). Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia Sự Thật, tập 2, Hà Nội, trang 135.
(3). Nghị quyết số 24-NQ/TW, ngày 12/3/2003 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) về công tác dân tộc.