Điện hạt nhân là
nguồn điện nền, xanh và bền vững. Điện hạt nhân ngày càng được nhiều quốc gia
quan tâm lựa chọn và tiếp tục phát triển. Tính đến cuối năm 2024 thế giới có trên 415 lò hạt nhân năng
lượng đang vận hành với tổng công suất lắp đặt khoảng 373.735MW và 62 lò đang
xây dựng với tổng công suất khoảng 64.971MW. Hiện có 32 nước đang sở hữu và vận
hành các nhà máy điện hạt nhân và khoảng 20 quốc gia khác đang xem xét phát
triển điện hạt nhân để đáp ứng nhu cầu năng lượng, hiện thực hóa các cam kết
khí hậu.
Phối cảnh dự án điện hạt
nhân Ninh Thuận. Ảnh tư liệu.
Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được Quốc hội khóa XII thông qua
Nghị quyết số 41/2009/QH12 ngày 25/11/2009 về phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án
điện hạt nhân Ninh Thuận gồm nhà máy 1 và 2, với tổng công suất 4.000MW. Địa
điểm chọn đầu tư dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 thuộc xã Vĩnh
Hải (huyện Ninh Hải) và xã Phước Dinh (huyện Thuận Nam), tỉnh Ninh Thuận. Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch tổng thể số 460 ngày 18/3/2010, chia dự
án này thành 7 dự án thành phần trong đó EVN được giao làm chủ đầu tư 6 dự án
(chủ yếu là kỹ thuật, nhà máy) và tỉnh Ninh Thuận 1 dự án (di dân tái định cư).
Năm 2010, 2011, thực hiện chủ trương
của Trung ương, Chính phủ đã tiến hành đàm phán với 2 nước Nga và Nhật Bản. Nga
đã đồng ý hỗ trợ Việt Nam xây dựng nhà máy điện hạt nhân với công suất là 2.000
MW và hỗ trợ về vốn. Còn Nhật Bản thì thống nhất hỗ trợ về kỹ thuật xây dựng
nhà máy điện hạt nhân 2 và hỗ trợ về vốn.
Tuy nhiên, đến ngày 26/11/2016, Quốc
hội đã ban hành Nghị quyết số 31/2016/QH14 dừng thực hiện chủ trương đầu tư dự
án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, Chính phủ đã kịp thời ban hành Nghị quyết
115/NQ-CP ngày 31/8/2018 về việc thực hiện một số cơ chế, chính sách đặc thù hỗ
trợ tỉnh Ninh Thuận phát triển kinh tế - xã hội, ổn định sản xuất, đời sống
nhân dân giai đoạn 2018 – 2023 và hỗ trợ Ninh Thuận phát triển thành trung tâm
năng lượng tái tạo của cả nước. Tỉnh Ninh Thuận đã triển khai phương án ổn định sản xuất, đời sống Nhân
dân và phát triển khu dân cư phù hợp đối với vị trí trước đây quy hoạch xây
dựng nhà máy.
Ngày 25/11/2024, Ban
Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã họp xem xét, cho ý kiến về Chương trình điện
hạt nhân tại Việt Nam: Ban Chấp hành Trung ương Đảng cơ bản thống nhất chủ
trương tái khởi động dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và tiếp tục nghiên cứu
Chương trình điện hạt nhân tại Việt Nam nhằm bảo đảm vững chắc an ninh năng
lượng quốc gia, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường tiềm
lực khoa học, công nghệ và phát triển bền vững đất nước. Tổng Bí thư Tô Lâm cho
biết, Ban Chấp hành Trung ương thống nhất cao với chủ trương tái khởi động
Chương trình điện hạt nhân tại Việt Nam và tiếp tục nghiên cứu dự án điện hạt
nhân Ninh Thuận. Đây là công việc quan trọng để phát triển hạ tầng năng lượng quốc
gia, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Công việc này cần được thực hiện khẩn
trương, đáp ứng yêu cầu cao nhất về an toàn và bảo vệ môi trường.
Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Nghị quyết
đồng ý tiếp tục thực hiện chủ
trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Theo Nghị quyết 174/2024/QH15, Quốc hội giao Chính phủ khẩn trương chỉ đạo bố
trí nguồn lực thực hiện theo kết luận của cấp có thẩm quyền; nghiên cứu sửa
đổi, bổ sung các luật có liên quan, trong đó có Luật Năng lượng nguyên tử, tạo
cơ sở pháp lý cho việc hiện thực hoá chủ trương này.
Tổng
Bí thư Tô Lâm và Đoàn
công tác Trung ương đã đi kiểm tra địa điểm quy hoạch xây dựng
Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1. Ảnh: Văn Nỷ
Ngày 05/12/2024, trong chuyến về thăm và làm
việc tại tỉnh Ninh Thuận, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đến khảo sát địa điểm quy hoạch
xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận và khẳng định, việc tái khởi động dự
án điện hạt nhân Ninh Thuận là sự cần thiết, đáp ứng yêu cầu
phát triển và vì mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Tổng Bí thư cho
rằng, Ninh Thuận chính là “hạt nhân” dự án năng lượng thế kỷ này của Việt Nam.
Hiệu quả của dự án không chỉ vì thế hệ hiện tại mà còn cho thế hệ con cháu mai
sau. Đảng và Nhà nước sẽ bảo đảm lựa chọn những công nghệ hạt nhân và đối tác
tư vấn tốt nhất, đồng thời đào tạo nhân lực quản lý chất lượng cao để việc vận
hành luôn an toàn, hiệu quả.
Tổng Bí thư Tô Lâm đề nghị tỉnh Ninh Thuận tập
trung bám sát sự chỉ đạo của Trung ương, hướng dẫn hỗ trợ của các bộ, ngành
chuẩn bị tốt các điều kiện để tái khởi động dự án điện hạt nhân. Trong đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền,
quán triệt, tạo sự đồng thuận, thống nhất cao của cán bộ, đảng viên và các tầng
lớp nhân dân. Đặc biệt chủ động tập trung làm tốt công tác đền bù, giải phóng
mặt bằng; khẩn trương đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, bố trí khu tái định canh,
định cư, đất sản xuất, nhằm ổn định đời sống của người dân trong vùng dự án.
Ngày 10/01/2025, Thủ
tướng Chính phủ ký Quyết định số 72/QĐ-TTg về thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng
nhà máy điện hạt nhân để
nghiên cứu, chỉ đạo và phối hợp giải quyết những công việc quan trọng, liên
ngành, liên quan đến công việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân, tiếp tục thực
hiện chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.
Thực hiện chủ trương của Trung ương, ngày
23/01/2025, tỉnh Ninh Thuận đã ban hành Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo do
đồng chí Trần Quốc Nam, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng Ban
Chỉ đạo; cùng với đó thành lập tổ giúp việc Ban Chỉ đạo tỉnh thực hiện Dự án
Nhà máy điện hạt nhân nhằm tạo thuận tiện triển khai các nội dung liên quan đến
việc xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận thuộc thẩm quyền và trách nhiệm
của tỉnh.
Kể từ khi tạm dừng chủ trương đầu tư Dự án nhà máy điện hạt nhân
Ninh Thuận đến nay đã 8 năm, Nhân dân vùng dự án mong muốn sớm ổn định cuộc
sống, sản xuất. Khi nghe tin Trung ương và Quốc hội có chủ trương tiếp tục đầu
tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, nhân dân vùng dự án đồng tình, tin tưởng,
chấp hành các quyết định, chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng.
Dữ liệu năm 2023 của IAEA được đưa ra
trong bối cảnh các quốc gia trên thế giới ngày càng thể hiện tham vọng lớn đối
với công nghệ hạt nhân, đặc biệt khi nhiều lò phản ứng hiện có đã đạt tuổi thọ
ít nhất 30 năm. Tại Hội nghị Biến đổi khí hậu COP28 vào tháng 12/2023, 198 quốc
gia đã kêu gọi đẩy nhanh triển khai các công nghệ năng lượng phát thải thấp,
trong đó có năng lượng hạt nhân, nhằm đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào
năm 2050. Hơn 20 quốc gia cam kết tăng gấp ba công suất điện hạt nhân toàn cầu,
đánh dấu một xu hướng phát triển mạnh mẽ trong thập kỷ tới.
Để Việt Nam đạt mục tiêu trung hòa
carbon vào năm 2050, điện hạt nhân là nguồn điện lớn, có khả năng chạy nền và
cung cấp ổn định, đây cũng là nguồn điện xanh và bền vững. Do đó, việc nghiên
cứu phát triển điện hạt nhân trong tương lai để đảm bảo an ninh năng lượng và
phát triển bền vững là cần thiết.
Với sự thống nhất về chủ trương và sự chỉ đạo
của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và bộ, ngành Trung ương và
tỉnh Ninh Thuận; sự đồng thuận của xã hội, nhất là Nhân dân vùng dự án, chúng
ta sẽ xây dựng thành công nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận với tiến độ nhanh
nhất có thể.
Đối với
tỉnh Ninh Thuận, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng
Chính phủ tại phiên họp lần thứ 2 của Ban Chỉ đạo xây dựng nhà máy điện hạt
nhân và Văn bản số 798/BCT-ĐL ngày 04/2/2025 của Bộ Công Thương về đề xuất cơ
chế, chính sách đặc thù thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận; ngày 05/02/2025,
Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận đề xuất Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng Chính
phủ đề xuất danh mục các cơ chế, chính sách đặc thù ảnh hưởng đến việc triển
khai Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận về: (1) Cơ chế, chính sách đặc thù triển
khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận: Đề xuất thành lập Ban quản lý Dự án điện hạt
nhân Ninh Thuận trực thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh. Ban hành Cơ chế đặc thù cho
phép áp dụng hình thức chỉ định thầu đối với các nội dung thành phần thuộc Đề
án ổn định sản xuất, đời sống Nhân dân và phát triển khu dân cư đối với các vị
trí quy hoạch xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2. Cơ chế đặc thù
trong công tác giải phóng mặt bằng, bồi thường, thu hồi đất, hỗ trợ di dân, tái
định cư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Cơ chế đặc thù trong công tác chuẩn bị
nguồn nguyên vật liệu (cát, đá, sỏi, vật liệu san lấp …) phục vụ cho thi công dự
án. Cơ chế đặc thù chuyển đổi đất rừng đối với việc các hạng mục liên quan đến
dự án (khu vực nhà máy, tuyến đường dây và trạm biến áp…). Cơ chế đặc thù xử lý
các chồng lấn quy hoạch khoáng sản Titan. Cơ chế đặc thù trong chuyển đổi nghề.
(2) Cơ chế, chính sách ưu tiên hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Ninh Thuận
giai đoạn 2026-2030: Chính sách đặc
thù về Quản lý tài chính – Ngân sách nhà nước; chính sách đặc thù về thu hút đầu
tư; chính sách hỗ trợ phát triển hạ tầng; chính sách về an sinh xã hội.
Việc xây dựng thành công dự án điện hạt nhân đầu
tiên, với tuân thủ đầy đủ các quy định, cũng như nhiệm vụ theo thông lệ quốc tế
về xây dựng cơ sở hạt nhân (nhà máy điện hạt nhân) sẽ đáp ứng yêu cầu phát
triển bền vững, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và lập thêm “mốc son mới”
cho Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và của tỉnh Ninh Thuận trong tình
hình mới.